Inspectie ontzegt patiënten mogelijk effectief medicijn tegen corona
De Limburgse huisarts Rob Elens, die in samenwerking met een apotheker coronapatiënten behandelde met een mix van medicijnen waarvan de werking (nog) niet wetenschappelijk is aangetoond, moet daarmee van de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) stoppen. Het door hen toegepaste middel is een medicijnenmix van hydroxychloroquine (een antimalariamiddel, dat vaak wordt ingezet bij reuma), zink en het antibioticum azitromycine en werd toegediend aan patiënten met matig ernstige klachten (zoals een verhoogde hartslag en koorts) die positief waren getest op COVID-19. De inspectie stelt dat de huisarts en apotheker hiermee in strijd handelden met de behandelrichtlijnen. De inspectie ontzegt patiënten hiermee een mogelijk effectief medicijn tegen corona, terwijl het beproefde geneesmiddelen betreft.
Volgens Elens waren de acht door hem behandelde patiënten na een aantal dagen beter. Ook elders in de wereld, o.a. in China en de Verenigde Staten is het middel chloroquine (met succes) toegepast in de strijd tegen het coronavirus, o.a. in New York door de arts Vladimir Zelenko; hij rapporteerde een bijna 100%-successcore na behandeling van zevenhonderd patiënten.
Besmetting met het coronavirus kan ertoe leiden dat mensen in slechts enkele dagen tijd ernstig ziek worden en uiteindelijk overlijden. De medische wetenschap tast bovendien nog in het duister wat betreft de gevolgen voor patiënten die de ziekte overleven; de vraag is of er blijvende longschade is opgetreden, aldus het Longfonds.
Een arts dient bij zijn werkzaamheden de zorg van een goed hulpverlener in acht te nemen en daarbij te handelen in overeenstemming met de op hem rustende verantwoordelijkheid, voortvloeiende uit de voor hulpverleners geldende professionele standaard. De maatstaf die daarbij geldt, is de zorgvuldigheid die van een redelijk handelend en redelijk bekwaam arts in gelijke omstandigheden mag worden verwacht. Deze (toetsings)norm wordt zoals genoemd nader ingevuld door de zogenoemde professionele standaard, waarmee wordt verwezen naar regels van zelfregulering, d.w.z. door de beroepsgroepen zelf in het leven geroepen voorschriften, zoals gedragsregels, beroepscodes, standaarden, protocollen en richtlijnen. Paracetamol is volgens Elens het middel dat het protocol voorschrijft bij de behandeling van coronaklachten, en dat werkt niet.
Inspectie ontzegt patiënten mogelijk effectief medicijn tegen corona; het protocol II-arrest
De Hoge Raad heeft in 2005 in het Protocol II-arrest uitgemaakt dat een protocol voor medische behandeling een richtlijn geeft die in beginsel in acht moet worden genomen, maar waarvan soms kan en in bepaalde gevallen ook moet worden afgeweken, waarbij als maatstaf heeft te gelden dat aan de patiënt de zorg behoort te worden verleend die in de omstandigheden van het geval van een redelijk bekwaam arts mag worden verlangd. Deze maatstaf brengt enerzijds mee dat een afwijking van het protocol door een arts moet kunnen worden beargumenteerd, maar anderzijds dat het volgen van het protocol niet zonder meer betekent dat de arts juist heeft gehandeld, aldus de Hoge Raad in dit arrest. Met andere woorden, van een richtlijn mag – en moet soms zelfs – gemotiveerd worden afgeweken als dat in een bepaald geval wenselijk is; de omstandigheden van het geval zijn daarbij dus bepalend.
Nu er nog geen vaccin tegen het coronavirus beschikbaar is en gebleken is dat de medicijnen die door Elens (en andere artsen) zijn gebruikt slechts een zeer beperkt risico op bijwerkingen hebben, is het ten zeerste de vraag of een arts niet juist gehouden kan worden het middel toe te passen bij coronapatiënten en aansprakelijk kan worden gehouden als hij dat niet doet, in plaats van lijdzaam toe te zien dat deze patiënten zieker worden en wellicht zelfs sterven of blijvende longschade oplopen. Ook de inspectie, die de veiligheid en kwaliteit van de zorg dient te bewaken en bevorderen, handelt mogelijk onrechtmatig door artsen te verbieden het middel toe te passen. In ziekenhuizen (de tweedelijns zorg, waarbij mensen met ernstige coronaklachten worden behandeld) wordt inmiddels al wel geëxperimenteerd met toediening van o.a. chloroquine, volgens de behandeladviezen die de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB) heeft opgesteld.
Het reumamedicijn hydroxychloroquine wordt bovendien in Nederland gemaakt en is dus ruim beschikbaar; voor reumapatiënten dreigt er geen tekort.
De door Elens (en Zelenko en anderen) gebruikte medicijnenmix dient dan uiteraard wel door een arts te worden toegediend, op een moment waarop blijkt dat de coronaklachten verergeren in plaats van afnemen en de te behandelen patiënten dienen van tevoren op de hoogte te worden gesteld van eventuele bijwerkingen (de kans hierop is volgens Elens overigens gering) en toestemming te hebben gegeven voor het gebruik van de medicijnenmix (ook wel ‘informed consent’ genoemd). Juist in de eerstelijns zorg, die door huisartsen wordt gegeven, kan het verergeren van coronaklachten worden voorkomen.
En juist in een ongekende (ramp)situatie, waarbij wereldwijd mensen overlijden en de economie is ingestort, dienen beproefde en bruikbare alternatieven te worden overwogen. Door deze handelwijze ontzegt de inspectie patiënten een mogelijk effectief medicijn tegen corona.
Laura Cassese, gespecialiseerd advocaat letselschade te Almelo
